ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ αρ.10

Αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες 

Με χαρά σας ανακοινώνουμε την έκδοση του 10ου τεύχους του περιοδικού Κουκούτσι.

Επισυνάπτουμε το δελτίο τύπου του τεύχους.

Τα σημεία κεντρικής διάθεσής είναι τα εξής πέντε:

Εκδόσεις του 21ου, 

Αχιλλέας Σίμος, 

Χριστάκης, 

Κέντρο του Βιβλίου(Θεσσαλονίκη),

Εκδόσεις Κουκούτσι (Διδότου 18, Αθήνα)

Εκδόσεις Κουκούτσι

Διδότου 18, 10680

Αθήνα

Τηλέφ.: 213 0350737

email: koukoutsi.peripoihshs@gmail.com

emai(μόνο για τις εκδοσεις): ekdoseiskoukoutsi@gmail.com

περιεχόμενα

11 μελετήματα

για τον Τάκη Παπατσώνη

Επιλογή κειμένων: Κώστας Θ. Ριζάκης

Θεοδόσης Πυλαρινός · Γιώργος Χ. Στεργιόπουλος · Άννα Γρίβα · Κώστας Χατζηαντωνίου ·

Σωτήρης Σαράκης · Χρίστος Κρεμνιώτης · Νατάσα Κεσμέτη · Κατερίνα Κούσουλα · Γιώργος Θεοχάρης · Βασίλης Λέτσιος · Γιώργος Λίλλης

Η υποστασιοποίηση της νούλας [Γιάννης Λειβαδάς]

Ανθολογία Βρετονικής ποίησης [Νίκος Βλαντής]

«Το έπος του Οινοχόου» του Χαφίζη του Σιραζείου [Δημήτρης Δέμος]

Gioconda Belli [Έλενα Σταγκουράκη]

Jorge Eduardo Eielson [Kώστας Βραχνός]

Το περιοδικό «Λωτός» [Πάνος Καπώνης]

ΠΑΡΑΜΥΘΙ  Οι τέσσερεις άθλοι του τεμπέλη

Ν Ε Α  Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η  Π Ο Ι Η Σ Η

Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης - Κατερίνα Κούσουλα - Χρίστος Κρεμνιώτης - Γιώργος Αλισάνογλου - Χρήστος Κατρούτσος - Λουκάς Λιάκος - Δήμητρα Κωτούλα - Βασίλης Ρούβαλης - Χλόη Κουτσουμπέλη

Φ Ω Ν Ε Σ  Σ Τ Ο  Χ Ρ Ο Ν Ο

Ρόμπερτ Φροστ · Πάουλ Τσέλαν · Αντόνιο Ματσάδο · Ουάλλας Στήβενς · Μαρία Λουΐζα Σπατσιάνι · Ίβαν Μπόλαντ

H  H M E ΡΑ  Τ Η Σ  Κ Ρ Ι Σ Η Σ 

Zαχαρίας Κατσακός · Σωτήρης Γουνελάς · Γιώργος Βέης -  Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος

Αθανάσιος Οικονόμου - Μάνος Στεφανίδης

Τάκης Παπατσώνης - Αφιέρωμα

11 μελετήματα...

«ΕΧΩ ΑΝΤΙΚΡΥ ΜΟΥ ΤΙΣ ΔΗΘΕΝ ΔΡΟΣΙΕΣ

 ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΚΗΠΟΥ»

Σχόλιο για ένα ποίημα του Τάκη Παπατσώνη

Του Κώστα Χατζηαντωνίου

Ήταν τριάντα τριών χρονών ο Τάκης Παπατσώνης και το αισθητικό του τοπίο είχε οριστικά διαμορφωθεί, όταν στα 1928 έγραφε το ποίημα Εν ώρα θερινή που θα συμπεριληφθεί έξι χρόνια αργότερα (υπό την ενότητα Ο Ενιαυτός) στην έκδοση της Εκλογής Α΄. Ο ποιητής που πρώτος έσπασε την παράδοση του ομοιοκατάληκτου μετρικού στίχου συνειδητά και προγραμματικά, σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους πατέρες της νεωτερικής μας ποίησης - όσο κι αν η χρήση του όρου μοντερνισμός έγινε αρκετά προβληματική τελευταία. Η αναγνώριση αυτή καθίσταται έτσι εκ νέου συζητήσιμη αν συνδέσουμε την μοντερνιστική εκλογή του Παπατσώνη με τα όρια της πρόθεσής του να φωτίσει με τρόπο σύγχρονο έναν πλούσιο θρησκευτικό κόσμο και με την ανάγκη του να βρει μια νέα ιδανική μορφή για να περιγράψει ποιητικά την μυστική- αντικλασική του ιδιοσυγκρασία.

  Από το 1914 που δεκαεννιάχρονος γράφει με ομοιοκατάληκτο στίχο τα πρωτόλεια θρησκευτικά του ποιήματα (που δεν θα αρνηθεί ποτέ - απλώς θα τα εντάξει στη μικτή ενότητα Ο Ενιαυτός όταν έρθει η ώρα της συγκεντρωτικής Εκλογής Α΄, αποφεύγοντας ευφυώς να τα προτάξει όπως θα επέβαλλε η αυστηρά χρονολογική παρουσίαση), ο Παπατσώνης, αισθανόμενος «απόκληρος της φωταψίας των ημερήσιων ήλιων», θα αναζητεί διαρκώς την έξοδο από την τυπική θρησκευτικότητα αλλά και την συνοδό αυτής (στο εν συγχύσει νεοελληνικό σύμπαν) κατεστημένη απολλώνια ελληνικότητα. Το σκληρό (και ιδιαιτέρως το θερινό) φως φαντάζει από πολύ νωρίς τυραννικό για τα μάτια του καθώς γνωρίζει πως

   «θα σκοτιδιάσει η μέρα κατά τον αιώνιο νόμο// πλην για μένα ξημερώνει νύχτα η αυγή,// και η ολόδροση ανακούφιση του θαύματος που ανάμενα,// χαϊδεύει με στην λαύρα του καλοκαιριού» [Των κορυφαίων στον δεύτερον εσπερινό]…..

ΤΑ ΜΕΓΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

Του Γιώργου Λίλλη

Στο ποίημα “Μεγάλη αναμονή της επιούσης» (1930), ο Παπατσώνης απεικονίζει τον άνθρωπο που, μέσα σε μια συνθήκη διαρκούς αναμονής, ελπίζει, πίσω από το φάσμα των απατηλών φαινομένων, για «τα μεγαλεία των μικρών πραγμάτων και τα πολλά των ολίγων»:

Καμωμένος από πηλούς, από φθαρτές ουσίες

ο άνθρωπος, δεν έχει σταθερή ενατένιση, ούτε ομοιάζει

άνθρωπος προς άνθρωπο· σπουδαίες διαφορές τον κόσμο χωρίζουν.

Γι’ αυτό βλέπεις άλλον ν’ αρκείται στον κόσμο

που μοναχός του δημιουργεί, ενώ άλλος παρέκει

τα περιμένει έξωθεν όλα, είτε από τον πλησίον, είτε από τον ουρανό.

Πικρά λυπούμαι το αδύνατο τούτο μέρος των ανθρώπων.

Καμωμένοι δεν είναι όλοι να θαμπώνονται από κάθε στιγμή

της ημέρας ή της νύχτας, από κάθε δίπλα της δημιουργίας,

από κάθε αποσκίαση του βουνού, από κάθε τροπή του καιρού.

Γράφω για όσους δεν έχουν το κράτος να ξεδιαλύνουν

τα μεγαλεία των μικρών πραγμάτων και τα πολλά των ολίγων.

Γι’ αυτούς απομένει το μέγα θέλγητρο της αναμονής.

Γι’ αυτούς απομένει ο λαμπρός Ήλιος της Επιούσης.

Κάθε νύχτα περιμένουν. Περιμένουν το μέλλον της Ημέρας,

τρέφουν την ελπίδα που θα τους κομίσει το μέγα Απρόοπτο,

την αψηλή φαντασία, τη νέα σπουδή, το βαθύ πάθος,

ό,τι κάνει να σπαράζουνε επί καλού τους ή κακού τους οι ψυχές.

Φθάνει να τους κομίσει κάτι ογκώδες νέο, ας είναι τραγικό,

ας είναι αγαθό, μόνο η φριχτή ηρεμία να μην είναι πια,

η πραϋντική, η ηρεμία της βλακείας και της ανοστιάς.

Η ποίηση δεν έχει χρόνο. Σπασμένα τα ρολόγια στον ιδιαίτερο χώρο της. Ο κόσμος προχωρά, πολλά αλλάζουν στο διάβα του, κι όμως, οι στίχοι παραμένουν άχρονοι. Κυοφορούν την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία μας, η οποία δεν έχει αλλάξει. Πάντα θα αγαπάμε, πάντα θα μισούμε, πάντα θα λυπόμαστε, πάντα θα χαιρόμαστε. Διαβάζοντας την Μεγάλη αναμονή της επιούσης του Παπατσώνη, διαπιστώνω πόσο επίκαιρο μπορεί να είναι ένα ποίημα γραμμένο 80 χρόνια πριν. Κατανοώ πως δεν έχει ραγίσει τίποτα από το όλο οικοδόμημα. Ο Παπατσώνης μιλά για τον μόχθο του ανθρώπου να οριοθετηθεί μέσα από την φαντασία, το βαθύ πάθος, όπως αναφέρει, για να αγγίξει το νέο, το πρωτοφανέρωτο, να διακρίνει πως πίσω από τα πράγματα κρύβεται η αληθινή ουσία της ζωής μας. Ζώντας σ΄ ένα περιβάλλον που η απαστράπτουσα επιφάνεια μας μάγεψε με την εφήμερη λάμψη της, οδηγώντας.......

(το μεγάλο αφιέρωμα στον Τάκη Παπατσώνη στο Κουκούτσι αρ. 10)

Ανθολογία Βρετονικής ποίησης

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΒΡΕΤΟΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Ανθολόγηση – Εισαγωγή − Μετάφραση: Νίκος Βλαντής

Συνήθως, δεν ξεχωρίζουμε την γαλλική ποίηση ανάλογα με την περιοχή της Γαλλίας από την οποία προέρχεται ή στην οποία ζει ο εκάστοτε ποιητής. Εφαρμόζοντας άκριτα αυτόν τον κανόνα, κινδυνεύουμε να ταυτίζουμε μια αχανή χώρα με την κυρίαρχη λογοτεχνική σκηνή του Παρισιού. Σε πόσες άραγε εξαιρέσεις μάς ξεφεύγει κάτι άξιο λόγου;

Η Βρετάνη, η ακριτική περιοχή της Δυτικής Γαλλίας, η στοιχειωμένη χώρα των Βρετονών, συνιστά από μόνη της μια τεράστια εξαίρεση. Ακτή του Ατλαντικού, με απόκρημνες ακτές και πυκνά δάση, συχνά πνιγμένη στην πυκνή ομίχλη και μαστιζόμενη από την δυνατή βροχή, ταλαιπωρημένη από σφοδρές καταιγίδες και λουσμένη ενίοτε από ένα ψυχρό ηλιόφως, η Αρμορική ήταν ανέκαθεν χώρα αυτόνομων αγροτών και περιπετειωδών ναυτικών. Προσαρτήθηκε στην Γαλλία, με τους κατοίκους της να υπερασπίζονται μαχητικά τις ιδιαιτερότητες της πατρίδας τους, που την ξεχωρίζουν από την υπόλοιπη χώρα. Κέλτικης καταγωγής, φύσει ανυπόταχτοι, με ατίθασο και κριτικό πνεύμα, αυτονομιστική και φιλελεύθερη διάθεση, ενίοτε θορυβώδεις και βροντεροί, συνήθως υπαινικτικοί και κλειστοί, οι Βρετονοί διαθέτουν μία ξεχωριστή ταυτότητα, πέραν της γαλλικής.

Η σύνθεση του γαλλικού και του βρετονικού πνεύματος, της επίκτητης ευγένειας με την πηγαία επαναστατικότητα, της λεπτεπίλεπτης καλλιέργειας με τα ακατέργαστα και θορυβώδη πάθη, καθιστά ιδιαίτερη την βρετονική ποίηση. Ποίηση που υμνεί κατ'αρχήν την Βρετάνη, τα στοιχειωμένα της τοπία, την άγρια και υγρή της φύση, τους ξεχωριστούς ανθρώπους της. Καλύπτει και ευρύτερες θεματικές. Οι Βρετονοί ποιητές αναζητούν να θεμελιώσουν τις ρίζες τους σε βάσεις πιο στέρεες από την κέλτικη παράδοση. Συνομιλούν με τις βαθιές τους επιρροές, που απλώνονται ενίοτε ώς την άλλη μεριά του Ατλαντικού, την ποίηση του Ουώλτ Ουίτμαν ώς του Τζακ Κέρουακ και του Τζιμ Μόρισον. Συχνά επικεντρώνονται στην Ελλάδα, γράφοντας για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, επαναδιαπραγματευόμενοι τους αρχαιοελληνικούς μύθους, περιγράφοντας ελληνικά μνημεία, ενώ ενίοτε αντλούν έμπνευση και περιδιαβαίνοντας τα ελληνικά νησιώτικα τοπία....


 Ζαβιέ Γκραλλ (1930-1981): Ποιητής που επηρέασε βαθιά την σύγχρονη βρετονική ποίηση, σε βαθμό να έχει θεσμοθετηθεί ετήσιο λογοτεχνικό βραβείο στο όνομά του στην πόλη που πέθανε (Κιαμπερλέ). Στο έργο του, εξυμνεί τον βρετονικό λαό και την βρετονική ταυτότητα. Μέλος των πρώτων μεταπολεμικών γενεών που έχασαν σε παιδική ηλικία την επαφή με την βρετονική γλώσσα, υποκείμενες σε μια υποχρεωτική «γαλλοποίηση» από το εκπαιδευτικό σύστημα, ενορχηστρωμένη από την Γαλλία, που ονομάζουν συχνά με επιθετική σχεδόν διάθεση «το εξάγωνο», ο Ζαβιέ Γκραλλ γεννήθηκε το 1930 ως το ένατο παιδί ενός βυρσοδέψη, στην κωμόπολη του Λαντιβιζιό. Σπούδασε δημοσιογραφία, υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στο Μαρόκο, όπου τον επηρέασε η επαφή με την έρημο. Στην συνέχεια πήγε στο Παρίσι για να εργασθεί ως δημοσιογράφος. Το 1956, στρατολογήθηκε στον πόλεμο της Αλγερίας,. Οι εμπειρίες που αποκόμισε στον πόλεμο, όπως οι σκηνές βασανιστηρίων, τον οδήγησαν να απομυθοποιήσει την υψηλή ιδέα που είχε για την Γαλλία. Επέστρεψε την ίδια χρονιά. Έζησε στο Παρίσι, όπου αναγνωρίστηκε ως ποιητής και συγγραφέας. Ωστόσο, το 1973, εγκατέλειψε την παρισινή του καριέρα και επέστρεψε στην Βρετάνη….

Η Βρετονική τελετή (απόσπασμα)

Σε τραγουδώ πατρίδα μου,

με τους νεκρούς και με τους ζωντανούς σου

τα κουκουνάρια σου, τα πλοία φορτηγά σου

που κουβαλάνε σίδηρο

Σε τραγουδάω εγώ, ο Γκραλλ Ζαβιέ Μαρί

Και τραγουδώ την τρέλλα σου,

για τις αποσκευές που κουβαλούν τα όνειρά σου,

για τους επαναστάτες¹ σου,

ω Χώρα των Κελτών.

Τον θρύλο της πρέπει να τον κερδίζουμε

καθημερινά

Και κάθε μέρα να γιορτάζουμε την θεία την

λειτουργία του Σύμπαντος

Σε τραγουδώ με το στόμα μου στο στόμα

των ανέμων σου

Σε τραγουδώ με τα χέρια μου απλωμένα

προς το χέρι των γαιών σου

Σε τραγουδώ, εγώ, ο Γκραλλ Ζαβιέ Μαρί

Για την λειτουργία την ιερή των φλόκων σου 

και για την ευσπλαχνία που αποπνέουν τα πανιά σου

Και για τους ναυτικούς που χάθηκαν και για τις παραλίες με μάλλινη υφή

Και για τη φουσκοθαλασσιά σου την τόσο δυνατή

και για τους ήπιους παραδείσους σου.

Παναγία των νησιών και Παναγία

των φυκιών

Παναγία των καραβιών και Παναγία των φτυαριών

Παναγία των ναυτικών και Παναγία των πειρατών

Προσευχηθείτε για 'μένα, τον άπιστο

προσκυνητή όλων των ωκεανών

Και προσευχηθείτε για εμένα σε όλες σας τις εκκλήσεις για συγχώρεση,

στην καρδιά όλων σας των καλοκαιριών

Παναγία της μιμόζας και Παναγία του ασπάλαθου

Προσευχηθείτε για εμένα στο Ρα, στο Μολέν, στο Ντουαρνενέ.

Αχ, κι όταν πεθάνω,

θάψτε με στο Ουεσσάν,²

μαζί με τα σπάνιελ μου,

και με τους γλάρους μου,

Αχ σαν πεθάνω,

βάλτε με στον κήπο ετούτον από αμμοχάλικα.

1 Στο κείμενο: chouans, ιδιαίτερη ονομασία των Βρετονών ανταρτών που πολεμούσαν υπέρ του βασιλιά στους εμφυλίους πολέμους μετά την γαλλική επανάσταση, που προέρχεται από την λέξη «chouette» (σημαίνει κουκουβάγια), από την οποία προερχόταν το όνομά τους. (σ.τ.Μ.)

2 Ρα: το πέρασμα ανάμεσα στην νήσο του Σεν και το ακρωτήρι του Ρα στην Φινιστέρ της Βρετάνης. Ντουαρνενέ: λιμάνι της Φινιστέρ. Μολέν, Ουεσσάν: νησιά της Φινιστέρ. (σ.τ.Μ.)

(ολόκληρη η ανθολογία στο Κουκούτσι αρ.10)

Ιωάννης Σεβαστιανός Ρώσσης

(William Turner)

ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕΝ ΚΟΙΤΑΖΕΙ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

Κανένας δεν κοιτάζει τον ουρανό,

τη ρόδινη των σύννεφων εσθήτα

άλλος νυστάζει

άλλος κρυώνει

άλλος τις έγνοιες μηρυκάζει με βλέμμα κουρασμένο

κι άλλος το τραίνο βλαστημάει που αργεί.

Όμως

κανένας δεν κοιτάζει πρωί τον ουρανό,

την ομορφιά που πίστεψε πως θα μπορούσε να μας σώσει

και πικραμένη αποσύρεται.

11.2.2014

(περισσότερα ποιήματα στο Κουκούτσι αρ. 10)

Χορχέ Εδουάρδο Έιελσον

Ο Περουβιανός Jorge Eduardo Eielson γεννήθηκε στη Λίμα το 1924 («Η καρδιά μου εξακολουθεί να χτυπάει ανοήτως/απ’ την αυγή της 13^ης Ιουλίου του 1924», Naturaleza muerta, Νεκρή φύση, 1958) και από το 1951 ώς τον θάνατό του το 2006 έζησε «αυτοεξόριστος» κατά κύριο λόγο στην Ιταλία, τη δε γενέτειρά του την επισκέφτηκε σπάνια.

   Η μητέρα του ήταν Περουβιανή και ο πατέρας του, Αμερικανός σκανδιναβικής καταγωγής, τον οποίο έχασε -αργότερα μαθεύτηκε ότι δεν πέθανε, αλλά εγκατέλειψε την οικογένειά του- όταν ήταν 7 ετών. Μεγάλωσε στην πρωτεύουσα του Περού με τη μητέρα και τις 2 μεγαλύτερες αδερφές του, σ’ ένα άνετο περιβάλλον, με πολλά βιβλία, πολλή μουσική (υπήρξε δεινός πιανίστας και λάτρης της κλασικής μουσικής, αργότερα, και της τζαζ) και πολλή ζωγραφική. Η φιλομάθειά του τεράστια. Μαθαίνει αγγλικά και γαλλικά διαβάζοντας Rimbaud, Mallarmé, Shelley, Eliot, μελετά συστηματικά τους Ισπανούς μυστικούς και κλασικούς του Siglo de Oro, τους ποιητές του μοντερνισμού, τον R.M.Rilke, τους Βορειαμερικανούς Poe και Whitman, και τους Νοτιοαμερικανούς Darío, Borges, Neruda και -τον λατρεμένο του- Vallejo. Αφυπνούται υπαρξιακώς: «Με το διάβασμα και το γράψιμο αντιλήφθηκα ότι ο κόσμος και η ίδια μου η ύπαρξη είναι ένα θαύμα»....

(εισαγωγή και μετάφραση: Κώστας Βραχνός)

CUERPO PASAJERO  

ΠΕΡΑΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ

Καθισμένος σε μια καρέκλα

Με τα μάτια και τα χέρια σε οθόνη

Βλέπω να περνά ο ποταμός του αίματός μου

Προς τον θάνατο

Φλέβες     χόνδροι και νεύρα

Αστράφτουν τρυφερά όταν κοιμάμαι

Και τίποτα δεν με κάνει ευτυχέστερο

Απ’ τη λάμψη των άστρων

Κλεισμένη στις αρτηρίες μου

Αλλά τίποτα δεν με κάνει σκυθρωπότερο

Απ’ το φως ενός τσιγάρου

Όταν σκέφτομαι το μέλλον

Κι ένας στρόβιλος από στάχτη

Χαλάει απότομα το χαμόγελό μου

Και το παρελθόν μου

(τα 18 ποιήματα στο Κουκούτσι αρ. 10)

Τζιοκόντα Μπέλλι

Η Τζιοκόντα Μπέλι (1948) είναι Νικαραγουανή ποιήτρια, μυθιστοριογράφος και πολιτική ακτιβίστρια, ιταλικής καταγωγής. Συμμετείχε στη Νικαραγουανή Επανάσταση σε νεαρή ηλικία και κατείχε σημαντικά αξιώματα στο επαναστατικό κόμμα των Σαντινίστας, απ’ το οποίο όμως αποχώρησε το 1993 λόγω διαφωνίας με τον χαρακτήρα που αυτό είχε αποκτήσει, μα και για ν’ αφιερωθεί στη συγγραφή. Η ποίηση και τα μυθιστορήματά της έχουν βραβευθεί επανειλημμένα, και η ίδια θεωρείται απ’ τους σημαντικότερους συγγραφείς της κεντρικής Αμερικής...

μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ  II / MATERNITAD II

Το σώμα μου,

σαν γη ευγνωμονούσα,

ολοένα επεκτείνεται.

Η κοιλάδα της κοιλιάς μου

αποκτά κιόλας το σχήμα

λόφου στρογγυλού που πάλλεται,

ενώ εντός,

ποιος ξέρει σε τι μυστήριο

νερού, σιωπής και αίματος,

αυξάνει σαν γροθιά που ανοίγει

το παιδί που έσπειρες

στης γονιμότητάς μου το κέντρο.

(τα 20 ποιήματα στο Κουκούτσι αρ. 10)

Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ

(Η κηδεία του Σέλλεϋ- Louis Edouard Fournier)

Ο ποιητής Πέρσυ  Μπυς  Σέλλεϋ Γεννήθηκε το 1792 στο Φηλντ Πλέις κοντά στο Χόρσαμ του Σάσεξ και βρήκε το θάνατο από πνιγμό στη θάλασσα στα ανοικτά του Λιβόρνο το 1822 σε ηλικία 30 ετών.

  ΠΕΡΙ ΖΩΗΣ

(Μετάφραση-σημειώσεις: Ειρήνη  Βρης)

Η ζωή και ο κόσμος, ή ό, τι αποκαλούμε αυτό που είμαστε και αισθανόμαστε, είναι κάτι εκπληκτικό. Η ομίχλη της εξοικείωσης μας κρύβει το θαύμα της ύπαρξής μας. Νιώθουμε θαυμασμό για ορισμένες από τις παροδικές αλλαγές της, αλλά αυτή καθ’ εαυτή είναι το μεγάλο θαύμα. Τι είναι οι αλλαγές των αυτοκρατοριών, τα ναυάγια των δυναστειών, με τις ιδέες που τις στήριξαν; Tι είναι η γέννηση και η εξαφάνιση των θρησκευτικών και πολιτικών συστημάτων, όταν συγκριθούν με τη ζωή; Τι είναι οι επαναστάσεις του πλανήτη που κατοικούμε και η δράση των στοιχείων από τα οποία αποτελείται, όταν συγκριθούν με τη ζωή; Τι είναι το σύμπαν των άστρων και των ήλιων, ένα από τα οποία είναι και η γη που κατοικούμε, και οι κινήσεις τους και το πεπρωμένο τους, όταν συγκριθούν με τη ζωή; Τη ζωή, το μεγάλο θαύμα, δεν τη θαυμάζουμε επειδή είναι τόσο θαυμαστή. Ευτυχώς που έτσι η εξοικείωση με κάτι που είναι ταυτόχρονα τόσο συγκεκριμένο και τόσο σκοτεινό, μας προστατεύει από την έκπληξη που διαφορετικά θα απορροφούσε και θα κατέκλυζε με δέος......

(ολόκληρο το δοκίμιο στο Κουκούτσι αρ. 9)