Ανθολογία Βρετονικής ποίησης

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΒΡΕΤΟΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Ανθολόγηση – Εισαγωγή − Μετάφραση: Νίκος Βλαντής

Συνήθως, δεν ξεχωρίζουμε την γαλλική ποίηση ανάλογα με την περιοχή της Γαλλίας από την οποία προέρχεται ή στην οποία ζει ο εκάστοτε ποιητής. Εφαρμόζοντας άκριτα αυτόν τον κανόνα, κινδυνεύουμε να ταυτίζουμε μια αχανή χώρα με την κυρίαρχη λογοτεχνική σκηνή του Παρισιού. Σε πόσες άραγε εξαιρέσεις μάς ξεφεύγει κάτι άξιο λόγου;

Η Βρετάνη, η ακριτική περιοχή της Δυτικής Γαλλίας, η στοιχειωμένη χώρα των Βρετονών, συνιστά από μόνη της μια τεράστια εξαίρεση. Ακτή του Ατλαντικού, με απόκρημνες ακτές και πυκνά δάση, συχνά πνιγμένη στην πυκνή ομίχλη και μαστιζόμενη από την δυνατή βροχή, ταλαιπωρημένη από σφοδρές καταιγίδες και λουσμένη ενίοτε από ένα ψυχρό ηλιόφως, η Αρμορική ήταν ανέκαθεν χώρα αυτόνομων αγροτών και περιπετειωδών ναυτικών. Προσαρτήθηκε στην Γαλλία, με τους κατοίκους της να υπερασπίζονται μαχητικά τις ιδιαιτερότητες της πατρίδας τους, που την ξεχωρίζουν από την υπόλοιπη χώρα. Κέλτικης καταγωγής, φύσει ανυπόταχτοι, με ατίθασο και κριτικό πνεύμα, αυτονομιστική και φιλελεύθερη διάθεση, ενίοτε θορυβώδεις και βροντεροί, συνήθως υπαινικτικοί και κλειστοί, οι Βρετονοί διαθέτουν μία ξεχωριστή ταυτότητα, πέραν της γαλλικής.

Η σύνθεση του γαλλικού και του βρετονικού πνεύματος, της επίκτητης ευγένειας με την πηγαία επαναστατικότητα, της λεπτεπίλεπτης καλλιέργειας με τα ακατέργαστα και θορυβώδη πάθη, καθιστά ιδιαίτερη την βρετονική ποίηση. Ποίηση που υμνεί κατ'αρχήν την Βρετάνη, τα στοιχειωμένα της τοπία, την άγρια και υγρή της φύση, τους ξεχωριστούς ανθρώπους της. Καλύπτει και ευρύτερες θεματικές. Οι Βρετονοί ποιητές αναζητούν να θεμελιώσουν τις ρίζες τους σε βάσεις πιο στέρεες από την κέλτικη παράδοση. Συνομιλούν με τις βαθιές τους επιρροές, που απλώνονται ενίοτε ώς την άλλη μεριά του Ατλαντικού, την ποίηση του Ουώλτ Ουίτμαν ώς του Τζακ Κέρουακ και του Τζιμ Μόρισον. Συχνά επικεντρώνονται στην Ελλάδα, γράφοντας για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, επαναδιαπραγματευόμενοι τους αρχαιοελληνικούς μύθους, περιγράφοντας ελληνικά μνημεία, ενώ ενίοτε αντλούν έμπνευση και περιδιαβαίνοντας τα ελληνικά νησιώτικα τοπία....


 Ζαβιέ Γκραλλ (1930-1981): Ποιητής που επηρέασε βαθιά την σύγχρονη βρετονική ποίηση, σε βαθμό να έχει θεσμοθετηθεί ετήσιο λογοτεχνικό βραβείο στο όνομά του στην πόλη που πέθανε (Κιαμπερλέ). Στο έργο του, εξυμνεί τον βρετονικό λαό και την βρετονική ταυτότητα. Μέλος των πρώτων μεταπολεμικών γενεών που έχασαν σε παιδική ηλικία την επαφή με την βρετονική γλώσσα, υποκείμενες σε μια υποχρεωτική «γαλλοποίηση» από το εκπαιδευτικό σύστημα, ενορχηστρωμένη από την Γαλλία, που ονομάζουν συχνά με επιθετική σχεδόν διάθεση «το εξάγωνο», ο Ζαβιέ Γκραλλ γεννήθηκε το 1930 ως το ένατο παιδί ενός βυρσοδέψη, στην κωμόπολη του Λαντιβιζιό. Σπούδασε δημοσιογραφία, υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στο Μαρόκο, όπου τον επηρέασε η επαφή με την έρημο. Στην συνέχεια πήγε στο Παρίσι για να εργασθεί ως δημοσιογράφος. Το 1956, στρατολογήθηκε στον πόλεμο της Αλγερίας,. Οι εμπειρίες που αποκόμισε στον πόλεμο, όπως οι σκηνές βασανιστηρίων, τον οδήγησαν να απομυθοποιήσει την υψηλή ιδέα που είχε για την Γαλλία. Επέστρεψε την ίδια χρονιά. Έζησε στο Παρίσι, όπου αναγνωρίστηκε ως ποιητής και συγγραφέας. Ωστόσο, το 1973, εγκατέλειψε την παρισινή του καριέρα και επέστρεψε στην Βρετάνη….

Η Βρετονική τελετή (απόσπασμα)

Σε τραγουδώ πατρίδα μου,

με τους νεκρούς και με τους ζωντανούς σου

τα κουκουνάρια σου, τα πλοία φορτηγά σου

που κουβαλάνε σίδηρο

Σε τραγουδάω εγώ, ο Γκραλλ Ζαβιέ Μαρί

Και τραγουδώ την τρέλλα σου,

για τις αποσκευές που κουβαλούν τα όνειρά σου,

για τους επαναστάτες¹ σου,

ω Χώρα των Κελτών.

Τον θρύλο της πρέπει να τον κερδίζουμε

καθημερινά

Και κάθε μέρα να γιορτάζουμε την θεία την

λειτουργία του Σύμπαντος

Σε τραγουδώ με το στόμα μου στο στόμα

των ανέμων σου

Σε τραγουδώ με τα χέρια μου απλωμένα

προς το χέρι των γαιών σου

Σε τραγουδώ, εγώ, ο Γκραλλ Ζαβιέ Μαρί

Για την λειτουργία την ιερή των φλόκων σου 

και για την ευσπλαχνία που αποπνέουν τα πανιά σου

Και για τους ναυτικούς που χάθηκαν και για τις παραλίες με μάλλινη υφή

Και για τη φουσκοθαλασσιά σου την τόσο δυνατή

και για τους ήπιους παραδείσους σου.

Παναγία των νησιών και Παναγία

των φυκιών

Παναγία των καραβιών και Παναγία των φτυαριών

Παναγία των ναυτικών και Παναγία των πειρατών

Προσευχηθείτε για 'μένα, τον άπιστο

προσκυνητή όλων των ωκεανών

Και προσευχηθείτε για εμένα σε όλες σας τις εκκλήσεις για συγχώρεση,

στην καρδιά όλων σας των καλοκαιριών

Παναγία της μιμόζας και Παναγία του ασπάλαθου

Προσευχηθείτε για εμένα στο Ρα, στο Μολέν, στο Ντουαρνενέ.

Αχ, κι όταν πεθάνω,

θάψτε με στο Ουεσσάν,²

μαζί με τα σπάνιελ μου,

και με τους γλάρους μου,

Αχ σαν πεθάνω,

βάλτε με στον κήπο ετούτον από αμμοχάλικα.

1 Στο κείμενο: chouans, ιδιαίτερη ονομασία των Βρετονών ανταρτών που πολεμούσαν υπέρ του βασιλιά στους εμφυλίους πολέμους μετά την γαλλική επανάσταση, που προέρχεται από την λέξη «chouette» (σημαίνει κουκουβάγια), από την οποία προερχόταν το όνομά τους. (σ.τ.Μ.)

2 Ρα: το πέρασμα ανάμεσα στην νήσο του Σεν και το ακρωτήρι του Ρα στην Φινιστέρ της Βρετάνης. Ντουαρνενέ: λιμάνι της Φινιστέρ. Μολέν, Ουεσσάν: νησιά της Φινιστέρ. (σ.τ.Μ.)

(ολόκληρη η ανθολογία στο Κουκούτσι αρ.10)